Dwudziestodwuletni projekt z mrówkami przywiezionymi z Berlina. Elvin Flamingo u Prokopa

Artysta współczesny, stypendysta m.in. Ministra Kultury i Ministra Nauki, wykładowca i prodziekan Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Po co urządza walki bakterii i o co chodzi z tymi mrówkami? Tego dowiemy się we wnętrzach Browaru Namysłów.

Na te i inne pytania odpowiedzi szuka Marcin Prokop, który w murach Browaru Namysłów spotkał się z Elvinem Flamingo, czyli Jarosławem Czarneckim. Gość, który obecnie naucza młodzież, wyznaje, że sam początkowo nie poradził sobie jako student.

- Skreślono mnie z listy studentów – wspomina. - Byłem za młody, miotałem się wtedy mocno, uciekłem do Londynu, starałem się o wizę kanadyjską, ale z tego też nic nie wyszło. Sprawdzałem się przez wiele lat jako grafik komercyjny, dobrze sobie radziłem finansowo. Jednak geny twórcze po rodzicach (plastyk i muzyk) chyba coś mi w końcu podszepnęły.

Mama zapłaciła za jego reaktywację - zrobił dyplom, zaraz potem rozpoczął studia doktoranckie, które były dla niego tak naprawdę tym, czym dla jego studentów jest obecnie licencjat czy magisterka.

- Konfrontacja z młodymi ludźmi na studiach była niesamowitym przeżyciem – opowiada Elvin Flamingo. - Ja w wieku 41 lat byłem na początku drogi, tak jak 26-latek. Czułem się młodo. Ja mam w tej chwili ponad 50 lat, a czuję się na 35. Wygląd mnie w ogóle nie interesuje. Mnie interesuje to, co mam do powiedzenia i mam jeszcze bardzo, bardzo dużo.

Najwyraźniej zauważyli to też wykładowcy, gdyż niedługo potem zaproponowano mu pracę na uczelni.

Narodziny artysty

Zadebiutował jako artysta w 2008 r. filmem na temat sceny muzycznej "Small spaces ".

- To była moja pierwsza próba bycia artystą. Ja nie wierzyłem wtedy, że to może się udać, ale zaryzykowałem - wyznaje. - Chciałem bardzo spróbować żyć jako artysta. Po 10 latach już jest ok. Jak zdecydowałem się na studia doktoranckie jakieś 8 lat temu, to poczułem, że to jest to.

I można powiedzieć, że właśnie doktorat odmienił jego życie – zarówno prywatne, jak i zawodowe. Jego pracą doktorską był zapoczątkowany w 2012 r. i przewidziany do około 2034 r. projekt o wspólnym tytule "Symbiotyczność tworzenia". Praca oparta jest na hodowli egzotycznych mrówek i składa się z czterech części odwołujących się do destrukcji i tworzenia od nowa. Punkt wyjścia dla pracy stanowiła z jednej strony filozofia Bruno Latoura, dowodzącego, że podział na naturę i kulturę nie istnieje, lecz jest wymysłem teoretyków. Z drugiej - szerokie zainteresowanie Flamingo biologią, jak również szereg innych inspiracji, takich jak książka "Wymazywanie" Thomasa Bernharda i film o zalewaniu betonem jednego z największych mrowisk na świecie mających na celu zbadanie zwyczajów kolonii mrówek i sposobów ich zwalczania.

Kultury owadów żyją i budują swoje królestwa w zaprojektowanych przez autora habitatach. Mrówki żyją, pracują i umierają w zaopatrzonych w szyby inkubatorach, systemach szklanych kolb, rur i korytarzy tworzących przestrzenie systemowo zagospodarowane swoją działalnością.

Ideą było stworzenie dzieła, które nie byłoby jedynie artefaktem i popisem twórcy-demiurga, ale przede wszystkim żyjącego własnym życiem dzieła uczestniczącego, interaktywnego i symbiotycznego z jego autorem. Jego zamierzeniem było stworzenie "filmu żyjącego własnym życiem", natomiast nie do końca było dla niego oczywiste, że to właśnie on - artysta, stanie się częścią mrowiska. Codzienna wielogodzinna pielęgnacja formikariów, konsultacje z entomologami, oraz artystami i teoretykami sztuki działającymi w obszarze bioartu stały się i są częścią tego ciągle trwającego projektu.

Nieusuwalna historia twórczości

Mimo że ma na koncie wiele innych projektów, najbardziej kojarzony jest z mrówkami. I ciężko się dziwić – już patrząc na niego pierwsze co rzuca się w oczy to… mrówki właśnie!

- Moje ręce są trochę zapiskami mojej twórczości - wyznaje. - Zaczęło się od tego, że mam wytatuowaną kolonię mrówek, liczącą 83 robotnice plus królowa. Dlaczego 83? Tak wyszło. Próbowałem to kilkukrotnie liczyć. Raz wychodziło 84, innym razem 85. Dostawałem szału, że nie mogę tego policzyć. W końcu się udało. Kilkukrotnie wyszło 83. Mam też wytatuowaną datę 2012-2015. To okres, kiedy pracowałem nad inkubatorami.

Sztuka z biologią pod rękę

Można powiedzieć, że mrówki Elvina żyją swoim życiem. I nie powinno się to zmienić przynajmniej do 2034 r. Nie jest to jednak jedyny jego żywy projekt. Niemniej intrygujące są choćby Bio-walki (myśląc anty-antropocentrycznie). Projekt składa się z 60 walk/zderzeń na 60 szalkach Petriego.

- Pobierałem bakterie z różnych miejsc i umieszczałem je parami na szalkach. Robiłem to z pewną dozą poczucia humoru. Na przykład robiłem walki bakterii pobranych z Gdańskiej Galerii Miejskiej z bakteriami z Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia. Bakterie z dredów naszej studentki z bakteriami z moich martensów. Przeświadczenie, że bakterie żyją wokół nas jest błędne. To my żyjemy wokół bakterii. Ten projekt jest już skończony i ku mojej uciesze budzi bardzo duże zainteresowanie i dostaję sygnały, że jest świetny. Teraz jestem już kojarzony także z bakteriami!

Więcej przykładów? Roślino⇌Zwierzę(Człowiek), czyli projekt o zależności pomiędzy dwiema mięsożernymi roślinami, Matyldą i Olivią, a człowiekiem-roślinożercą.

- Jestem weganinem. To jest relacja weganina z dwoma roślinami mięsożernymi – opowiada. -Marzyłem o tym, żeby sobie wszczepić pod skórę bakterie tych roślin. Niestety mam na to czerwone światło od biologa, z którym pracuję. Sprawdzam to jeszcze u pani profesor mikrobiologii z Łodzi. Na razie jednak sprawa jest w zawieszeniu. Wszystko wskazuje na to, że nie będę mógł sobie wszczepić tych bakterii pod skórę, ponieważ grozi to gangreną i nawet śmiercią. Prawdopodobnie zrobię sobie tatuaż z prochem bakterii. Bakterie zostaną spalone, a ich proch będzie zmieszany z tuszem do tatuażu.

Jak opowiada Flamingo, ma piękne słoneczne mieszkanie. Rośliny są na parapecie od strony południowej i świetnie rosną. Raz na miesiąc dostają larwę muchy, a za jakiś czas dostaną… jego mięso z biopsji.

- Nazwałem je Matylda i Oliwia, bo to jest też trochę relacja dwóch kobiet z jednym mężczyzną. Oczywiście, że lubię kobiety, ale czasami nie lubię. Chciałem w tym projekcie wyrazić właściwie to samo, co przy bakteriach. Generalnie we wszystkich moich pracach chodzi o to, że ja podważam przeświadczenie o wielkości naszego gatunku.

Co dalej? Tego spróbuje się dowiedzieć Marcin Prokop w najnowszym odcinku programu "Z tymi co się znają". Jednego możemy być pewni – z gościem takim jak Elvin Flamingo nie będziemy się nudzić.